Nieodpłatna pomoc prawna

Pomoc specjalistyczna

Dyżury specjalistyczne określają zakres obszarów tematycznych w ramach świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. Większość prawników i doradców obywatelskich ze względu na swoje doświadczenie życiowe już obecnie posiada w niektórych dziedzinach kwalifikacje specjalistyczne, a inni są w trakcie takiej specjalizacji. Inicjatywa ta pozwala lepiej wykorzystać doświadczenie i umiejętności specjalistów, którymi dysponują prawnicy, jak również doradcy obywatelscy.
Wykaz specjalizacji prawników w punktach NPP w Żorach w 2025 r.:
 

 
Dostęp do szerszego zakresu specjalistycznej pomocy prawnej lub porady obywatelskiej dla osób fizycznych niezależnie od miejsca zamieszkania w ramach ogólnokrajowej listy dyżurów specjalistycznych można uzyskać pod adresem: https://www.gov.pl/web/nieodplatna-pomoc/dyzury-specjalistyczne. 

Lista dyżurów aktualizowana jest na bieżąco.

Nieodpłatne poradnictwo prawne i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługuje również osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku. Pomoc ta jest pomocą publiczną de minimis (udzielana małym i średnim przedsiębiorcom bez potrzeby zgłaszania jej do Komisji Europejskiej) i podlega regulacjom przewidzianym w ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 roku o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 702). 

Przedsiębiorca ubiegający się o pomoc de minimis jest zobowiązany do złożenia poniższych dokumentów:
1. wniosek o udzielenie pomocy /załącznik nr 1/.
2. wszystkie zaświadczenia  o pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie jakie otrzymał w ciągu ostatnich 3 lat.
3. oświadczenie o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie /załącznik nr 2/.
4. oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie /załącznik nr 2/.
5. informacji niezbędnych do udzielenia pomocy /załącznik nr 3/.

Powyższe dokumenty należy złożyć Prezydentowi Miasta Żory korespondencyjnie lub osobiście w biurze podawczym Urzędu Miasta Żory. Po stwierdzeniu poprawności ich wypełnienia oraz stwierdzeniu o przysługującym wnioskodawcy prawie do skorzystania z bezpłatnej pomocy prawnej, pracownik urzędu skontaktuje się z przedsiębiorcą w celu ustalenia terminu i godziny porady. 

Po udzielonej poradzie prawnej Prezydent Miasta Żory wydaje beneficjentowi pomocy zaświadczenie o wysokości otrzymanej pomocy publicznej de minimis. /załącznik nr 4/

Pomoc publiczna jest monitorowana przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Obejmuje ono gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o udzielanej pomocy publicznej, w szczególności o jej rodzajach, formach i wielkości, oraz przestrzeganie krajowego limitu skumulowanej kwoty pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie.

Dane beneficjentów pomocy lub podmiotów udzielających pomocy obejmujące numer identyfikacji podatkowej, nazwę, podstawę prawną udzielenia pomocy, dzień udzielenia pomocy, wielkość przedsiębiorcy, informacje o siedzibie, miejscu zamieszkania i rodzaju prowadzonej działalności, wartość pomocy, formę oraz przeznaczenie pomocy, udostępnia się na stronie internetowej Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub ministra właściwego do spraw rolnictwa.

Link do tekstu ,,Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów” SUDOP

Załącznik nr 1

Załącznik nr 2

Załącznik nr 3

Załącznik nr 4

Nieodpłatna pomoc prawna dla cudzoziemców przebywających na terenie Rzeczpospolitej Polskiej

Funkcjonujący system nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej ( Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej) zapewnia uzyskanie nieodpłatnej pomocy prawnej wszystkim cudzoziemcom przebywającym na terenie Polski. Pomoc przysługuje każdej osobie, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.

W celu uzyskania świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, wymagana jest wcześniejsza rejestracja, którą należy dokonać telefonicznie pod numerem telefonu: 32 43 48 302 w godzinach pracy Urzędu Miasta Żory (poniedziałek: 7.30-17.00; wtorek-czwartek; 7.30-15.30; piątek: 7.30-14.00 lub bezpośrednio w punkcie albo w Urzędzie Miasta (ul. Rynek 9, pok. 201). Zapisy można również zgłaszać na adres e-mail: wps@um.zory.pl
Więcej informacji można uzyskać:
• Pomoc dla cudzoziemców
• Ogólnopolska specjalistyczna pomoc prawna
• Specjalistyczna pomoc prawna w Żorach 

CZYM JEST TRANSPLANTACJA?

Wedle definicji ustalonej przez WHO pojęcie „transplantacja” oznacza „przeniesienie ludzkich komórek, tkanek lub narządów od dawcy do biorcy w celu przywrócenia funkcji organizmu”. Przez transplantację należy rozumieć metodę leczenia za pomocą wymiany tkanek lub całych organów. Przeszczepianie narządów jest sposobem leczenia pacjentów z krańcową niewydolnością narządu. Reasumując, przeszczepienie (transplantacja) to postępowanie operacyjne polegające na przeniesieniu tkanki lub narządu w miejsce brakującego narządu, ubytku lub uszkodzenia, prowadzącego do daleko posuniętej niewydolności.
Przeszczepianie narządów jako zabieg medyczny ratujący zdrowie lub życie pacjenta jest rozpowszechnioną praktyką we wszystkich krajach rozwiniętych. Przeszczepy stały się rewolucją w medycynie i wymusiły wprowadzenie regulacji prawnych w przedmiotowym zakresie. Przeszczepy muszą być bowiem zgodne zarówno z wiedzą medyczną, jak
i przepisami prawa.
Ogólnopolski Dzień Transplantacji obchodzony jest 26 stycznia, w rocznicę pierwszego udanego przeszczepu nerki w 1966 r. w Pierwszej Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Warszawie.
Był to wtedy 621 taki zabieg na świecie.

JAKIE AKTY PRAWNE REGULUJĄ KWESTIĘ TRANSPLANTACJI

Podstawowym aktem prawnym regulującym obecnie zasady transplantacji jest Ustawa
z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek
i narządów. Obowiązuje ona od 1 stycznia 2006 roku. Jest to uregulowanie kompleksowe i określa w szczególności zasady pobierania, przechowywania i przeszczepiania komórek, w tym komórek krwiotwórczych szpiku, krwi obwodowej oraz krwi pępowinowej, a także zasady postępowania w zakresie pobierania, przechowywania i przeszczepiania tkanek i narządów pochodzących od żywych dawców oraz ze zwłok.

Ustawa nie reguluje natomiast:
- pobierania, przeszczepiania komórek rozrodczych, gonad, tkanek zarodkowych i płodowych oraz narządów rozrodczych lub ich części;
- pobierania, przechowywania i dystrybucji krwi do celów jej przetaczania, oddzielenia jej składników lub przetworzenia w leki;
- pobierania i autologicznego przeszczepiania lub pobierania i autologicznego zastosowania komórek i tkanek w czasie tej samej procedury chirurgicznej, gdy pobrane komórki i tkanki nie są poddawane przetwarzaniu, testowaniu, sterylizacji lub przechowywaniu.

Problematykę krwi w polskim prawie reguluje ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi.

Z uwagi na członkostwo Polski w Unii Europejskiej wiążą nas również postanowienia Dyrektywy 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie ustalenia norm jakości i bezpiecznego oddawania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich (Dz. U. UE. L. z 2004 r. Nr 102, str. 48 z późn. zm.).

KTO MOŻE BYĆ DAWCĄ?

Z uwagi na osobę dawcy istnieje podstawowy podział:
- ex mortuo - wówczas gdy transplant pozyskuje się ze zwłok,
- ex vivo - gdy dawcą przeszczepu jest żywy człowiek.

W praktyce znakomitą większość przeszczepów wykonuje się od zmarłych.

POBIERANIE KOMÓREK, TKANEK LUB NARZĄDÓW ZE ZWŁOK LUDZKICH

Komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane ze zwłok ludzkich po stwierdzeniu zgonu
w celach diagnostycznych, leczniczych, naukowych i dydaktycznych. Komórki, tkanki lub narządy ze zwłok ludzkich mogą być pobierane również w czasie sekcji zwłok.

W myśl aktualnych przepisów, dla celów związanych z transplantologią stwierdzenie zgonu następuje w wyniku ustalenia, że doszło do trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu (śmierci mózgu) lub do nieodwracalnego zatrzymania krążenia poprzedzającego pobranie narządów.

Trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu (śmierć mózgu) lub nieodwracalne zatrzymanie krążenia poprzedzające pobranie narządów, stwierdza jednomyślnie dwóch lekarzy specjalistów posiadających II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty.

Trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu (śmierć mózgu) stwierdzają:
- specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii,
- specjalista w dziedzinie neurologii, neurologii dziecięcej lub neurochirurgii.

Nieodwracalne zatrzymanie krążenia poprzedzające pobranie narządów stwierdzają:
- specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii,
- specjalista dziedzinie medycyny ratunkowej, chorób wewnętrznych, kardiologii, kardiologii dziecięcej lub pediatrii.

Procedura stwierdzenia zgonu w wyniku śmierci mózgu lub nieodwracalnego zatrzymania krążenia jest określona bardzo szczegółowo w przepisach prawa. Powodem takiego stanu rzeczy jest maksymalna dbałość o to, aby nie dochodziło w tym względzie do pomyłek czy nadużyć. Warto wspomnieć, iż lekarze specjaliści stwierdzający śmierć mózgu lub nieodwracalne zatrzymanie krążenia nie mogą następnie prowadzić czynności bezpośrednio związanych z procedurą przeszczepiania.
Zawsze trzeba mieć na względzie, iż wartość życia każdego człowieka jest jednakowa i nie ma możliwości, aby poświęcić życie jednego człowieka (potencjalnego dawcy) na rzecz innego (potencjalnego biorcy) – niezależnie od tego, który z nich ma większe szanse przeżycia ze względu na stan zdrowia.
Artykuł 11 ustawy transplantacyjnej stanowi, iż lekarz pobierający ze zwłok ludzkich komórki, tkanki lub narządy jest obowiązany zapewnić nadanie zwłokom należytego wyglądu. Przez określenie „należyty wygląd” należy rozumieć przywrócenie wyglądu zbliżonego do tego, który miał zmarły przed śmiercią. Bez wątpienia lekarz powinien wykazać się empatią, taktem oraz zrozumieniem sytuacji członków rodziny i osób bliskich, którym ciało zmarłego zostanie wydane.

POBIERANIE KOMÓREK, TKANEK LUB NARZĄDÓW OD ŻYWYCH DAWCÓW

Komórki, tkanki lub narządy w celu przeszczepienia lub w celu zastosowania u innej osoby mogą być pobierane od żywego dawcy, przy zachowaniu następujących warunków:
- pobranie następuje na rzecz krewnego w linii prostej, rodzeństwa, osoby przysposobionej lub małżonka oraz – za zgodą sądu - na rzecz innej osoby, jeżeli uzasadniają to szczególne względy osobiste;
- zasadność i celowość pobrania i przeszczepienia komórek, tkanek lub narządów lub zastosowania u ludzi komórek lub tkanek od określonego dawcy ustalają lekarze pobierający i przeszczepiający lub stosujący je u znanego biorcy na podstawie aktualnego stanu wiedzy medycznej;
- pobranie zostało poprzedzone niezbędnymi badaniami lekarskimi ustalającymi, czy ryzyko zabiegu nie wykracza poza przewidywane granice dopuszczalne dla tego rodzaju zabiegów
i nie upośledzi w istotny sposób stanu zdrowia dawcy;
- kobieta ciężarna może być kandydatem na dawcę jedynie komórek i tkanek; ryzyko określa się w tym przypadku również dla mającego się urodzić dziecka przy udziale lekarza ginekologa-położnika i neonatologa.

Pobranie komórek, tkanek lub narządu od żywego dawcy na rzecz osoby niebędącej krewnym w linii prostej, rodzeństwem, osobą przysposobioną lub małżonkiem, wymaga zgody sądu rejonowego. Zasada ta nie dotyczy pobrania szpiku i innych regenerujących się komórek lub tkanek.

W stosunku do standardowych procedur medycznych zaostrzone zostały także zasady dotyczące informowania pacjenta i wyrażenia zgody na zabieg:
- kandydat na dawcę zostaje przed wyrażeniem zgody szczegółowo, pisemnie poinformowany o rodzaju zabiegu, ryzyku związanym z tym zabiegiem i o dających się przewidzieć następstwach dla jego stanu zdrowia w przyszłości przez lekarza wykonującego zabieg oraz przez innego lekarza niebiorącego bezpośredniego udziału w zabiegu;
 - kandydat na dawcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraził dobrowolnie przed lekarzem pisemną zgodę na pobranie komórek, tkanek lub narządów w celu ich przeszczepienia lub komórek lub tkanek w celu ich zastosowania u znanego biorcy;
- kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody uprzedzony o skutkach dla biorcy wynikających z wycofania zgody na pobranie komórek, tkanek lub narządów, związanych
z ostatnią fazą przygotowania biorcy do dokonania ich przeszczepienia lub zastosowania
u ludzi;
- kandydat na biorcę został poinformowany o ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek, tkanek lub narządu oraz o możliwych następstwach pobrania dla stanu zdrowia dawcy, a także wyraził zgodę na przyjęcie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy.

Powyższe zasady zostały złagodzone w odniesieniu do pobrania szpiku lub innych regenerujących się komórek lub tkanek. Pobranie może nastąpić na rzecz jakiejkolwiek osoby (nie ma wymogu pokrewieństwa).

PRZESZCZEP OD MAŁOLETNIEGO ŻYWEGO DAWCY

Wyjątkowo, w przypadku gdy zachodzi bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia,
a niebezpieczeństwa takiego nie można uniknąć w inny sposób niż przez dokonanie przeszczepu szpiku lub komórek krwiotwórczych krwi obwodowej, dawcą na rzecz rodzeństwa może być również małoletni, jeżeli nie spowoduje to dającego się przewidzieć upośledzenia sprawności organizmu dawcy.

Podkreślenia wymaga, iż biorcą przeszczepu od dawcy małoletniego może być wyłącznie jego rodzeństwo (brat lub siostra). Od tej regulacji nie ma odstępstw – przykładowo małoletni rodzic nie może być dawcą dla swojego dziecka.

W przypadku, gdy dawcą szpiku jest małoletni powyżej lat trzynastu, wymagana jest także jego zgoda.

PRZESZCZEPIANIE KOMÓREK, TKANEK LUB NARZĄDÓW LUB STOSOWANIE U LUDZI KOMÓREK LUB TKANEK POCHODZĄCYCH OD ZWIERZĄT

W celach leczniczych dopuszcza się przeszczepianie komórek, tkanek lub narządów lub stosowanie u ludzi komórek lub tkanek pochodzących od zwierząt. Procedura wymaga uzyskania pozytywnej opinii Krajowej Rady Transplantacyjnej oraz zgody komisji bioetycznej. W przypadku przeszczepów odzwierzęcych stosuje się przepisy dotyczące eksperymentów medycznych. Przepisy regulujące eksperyment medyczny znajdują się w Ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

W JAKI SPOSÓB ZGODZIĆ SIĘ NA POBRANIE PRZESZCZEPU, A W JAKI WYRAZIĆ SPRZECIW?

W prawie polskim pobranie przeszczepu ze zwłok doznaje ograniczeń pod względem celu, sposobu oraz poszanowania woli zmarłego wyrażonej za życia. Poprzez wole zmarłego należy rozumieć sprzeciw wyrażony za życia. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy transplantacyjnej: „Pobrania komórek, tkanek lub narządów ze zwłok ludzkich w celu ich przeszczepienia lub pobrania komórek lub tkanek w celu ich zastosowania u ludzi można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu”.
W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za ich życia przedstawiciel ustawowy. Ważne jest podkreślenie, iż przepis przewiduje możliwość decydowania przez przedstawiciela ustawowego (zazwyczaj rodzica) tylko dopóki dziecko żyje. Brak jest podstaw do wyrażania sprzeciwu po śmierci dziecka. Prawo wyrażenia sprzeciwu przysługuje również małoletniemu powyżej lat 16. Jeśli jest kilku uprawnionych do sprzeciwu wobec postępowania ze zwłokami jednej osoby (np. przedstawiciel ustawowy i małoletni, który ukończył 16 lat), to wystarczy jeden sprzeciw dla jego skuteczności.  
W jakiej formie można wyrazić sprzeciw? Sprzeciw wyraża się w formie:
1) wpisu w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów
ze zwłok ludzkich;
2) oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis;
3) oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego.

Sprzeciw do Centralnego Rejestru Sprzeciwów należy zgłosić osobiście lub listownie na formularzu, który można otrzymać w zakładach opieki zdrowotnej lub na stronie internetowej www.poltransplant.org.pl. Sprzeciw może być w każdej chwili odwołany.

Obowiązkiem lekarza jest sprawdzenie, czy zmarły skorzystał z prawa do sprzeciwu. Wyżej wymienione sposoby sprzeciwu tworzą katalog zamknięty – oznacza to, że inne formy sprzeciwu nie są skuteczne. Przykładowo oznaczenie sprzeciwu w aplikacji dot. zdrowia
w telefonie komórkowym nie jest skuteczną formą wyrażenia sprzeciwu i nie jest wiążące dla lekarza.

W świetle obowiązujących w Polsce przepisów do pobrania przeszczepu nie ma znaczenia stanowisko osób bliskich zmarłemu. Przepisy nie nakładają na lekarzy nawet obowiązku informowania rodziny. Jednakże w praktyce lekarze rozmawiają z bliskimi w celu ustalenia, czy zmarły nie złożył oświadczenia o swoim sprzeciwie w obecności co najmniej dwóch świadków. Pytanie nie powinno natomiast dotyczyć poglądu rodziny lub przypuszczeń bliskich co do woli zmarłego. W praktyce jednak często lekarze uwzględniają wolę rodziny zmarłego.

Jeżeli chcemy być potencjalnym dawcą przeszczepu teoretycznie wystarczające jest nie złożenie sprzeciwu. Można jednak podjąć dodatkowe kroki, aby nasza wola była dla otoczenia znana. Przede wszystkim należy porozmawiać ze swoimi bliskimi i przekazać
im swoje stanowisko w sprawie. Można też nosić przy sobie oświadczenie o chęci bycia dawcą.

BIORCY

Potencjalnego biorcę zakwalifikowanego do przeszczepienia szpiku, komórek lub narządów zgłasza się na krajową listę osób oczekujących na przeszczepienie. Wyboru potencjalnego biorcy dokonuje się na podstawie kryteriów medycznych określonych w przepisach,
w szczególności wg pilności przeszczepu. Wpis na listę oczekujących na przeszczepienie, prowadzonej przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant” jest warunkiem skorzystania z transplantacji.

CO PRZESZCZEPIA SIĘ NAJCZĘŚCIEJ?
Pełne statystyki dotyczące liczby przeszczepów prowadzi „Poltransplant”. Najczęściej przeszczepiane narządy od zmarłych dawców to: nerki, wątroba, serce, płuco, trzustka. Narządy podlegające transplantacji od żywych dawców to nerka lub części wątroby. Przeszczepia się również tkanki oka (rogówka), komórki krwiotwórcze.  

CZY DANE DAWCÓWI BIORCÓW SĄ JAWNE?

Dane osobowe dotyczące potencjalnego dawcy, dawcy, potencjalnego biorcy i biorcy
są objęte tajemnicą i podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w przepisach dotyczących dokumentacji medycznej prowadzonej przez podmioty lecznicze.

Ujawnienia się natomiast dane osobowe o dawcy i o biorcy odpowiednio tym osobom, jeżeli narząd ma być pobrany od żywego dawcy.

ODPŁATNOŚĆ

Ustawa transplantacyjna stanowi, że za pobrane od dawcy komórki, tkanki lub narządy
nie można żądać ani przyjmować zapłaty, innej korzyści majątkowej lub korzyści osobistej. Przyjmuje się, iż istnieje natomiast możliwość zwrotu utraconych dochodów czy kosztów związanych z pobraniem.

O autorze:
Aleksandra Puchowicz – Pilorz – radca prawny, doradca obywatelski. Ze Stowarzyszeniem na Rzecz Poradnictwa Obywatelskiego Dogma związana od 2019 roku. Specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa cywilnego oraz prawa medycznego.
Podczas opracowywania niniejszego poradnika korzystano z następujących źródeł:
- Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów,
- Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty,
- Dyrektywa 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r.
w sprawie ustalenia norm jakości i bezpiecznego oddawania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich (Dz. U. UE. L. z 2004 r. Nr 102, str. 48 z późn. zm.).
- J. Haberko [w:] I. Uhrynowska-Tyszkiewicz, J. Haberko, Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Komentarz, Warszawa 2014
- www.poltransplant.org.pl
- L. Bosek, A. Wnukiewicz-Kozłowska, System Prawa Medycznego, Szczególne Świadczenia Zdrowotne, Tom 2, Warszawa 2018
- E. Guzik-Makaruk, Transplantacja Organów, Tkanek i Komórek w Ujęciu Prawnym
i Kryminologicznym, Białystok 2008
- K. Mularski, Problematyka przeszczepu od małoletniego żywego dawcy, PiP 2013, nr 7